Ziya Cudi / Selim Çürükkaya’nın Kafdağındaki Filozof adlı eseri, bir roman olmanın ötesinde, Kürt milletinin tarihsel, kültürel ve felsefi bir muhasebesini sunan derin bir metindir. Eser, mitoloji, tarih ve felsefeyi ustalıkla harmanlayarak okuyucuyu Kaf Dağı’nın zirvesine, bir filozofun sessiz çığlığına taşır. Aşağıda, eserin temel temaları, anlatım özellikleri ve sembolizmi üzerinden bir analiz sunulmaktadır.
1. Temalar: Tarih, Kimlik ve Özgürlük Arayışı
Kafdağındaki Filozof, Kürt halkının tarihsel serüvenini ve kimlik arayışını merkeze alır. Roman, Firdevsî’nin Şehname destanından ilham alarak, Zerdüşt’ün kadim bilgeliği ve Sasani İmparatorluğu’nun çöküşü gibi tarihsel unsurları Kürt milletinin geçmişine bir ayna tutmak için kullanır.
Eser, “Belki de geçmişimizi karartmışlardı. Zorbaların yüzünden dağlara sığınmıştık, medeniyetten mahrum, 21. yüzyılı Milattan Önce gibi yaşamıştık” gibi ifadelerle, Kürt halkının tarihsel mağduriyetini ve medeniyetle çelişkili ilişkisini sorgular. Bu, sadece bir halkın değil, insanlığın evrensel bir sorununa işaret eder: baskı, sürgün ve kültürel hafızanın kaybı.
Roman, Zerdüşt’ün “Zavallı adam, henüz tanrıların öldüğünden haberi yok” sözünden hareketle, varoluşsal bir sorgulamayı da içerir. Bu, bireyin ve toplumun inanç sistemleriyle yüzleşmesini ve modern çağda anlam arayışını temsil eder. Ayrıca, nenelerin güneş karşısında kıldığı namazlar, annelerin Kırdkî lehçesindeki melodiler ve babaların güneş üzerine yeminleri gibi unsurlar, Kürt kültürünün kadim geleneklerini ve Zerdüştlükten kalan izleri vurgulayarak kimlik arayışını güçlendirir.
Özgürlük teması, eserin omurgasını oluşturur. Asur Sarayı’nın ateşe verilmesi ve Zalim Dahak’ın ölüm haberiyle karargâhların dağılması, baskıcı rejimlere karşı direnişin ve özgürlük ateşinin sembolüdür. Bu sahneler, Mezopotamya’nın aydınlanması ve nehirlerin “selama durması” gibi imgelerle, kolektif bir uyanış ve özgürleşme mücadelesini yüceltir.
2. Anlatım Özellikleri: Mitoloji ve Gerçekliğin Buluşması
Çürükkaya, mitolojik ve tarihsel unsurları modern bir anlatıyla birleştirerek zengin bir edebi doku yaratır. Şehname’deki Feridun’un hikâyesi, romanın felsefi metaforlarını destekler ve Kürt tarihine mitolojik bir derinlik katar. Kaf Dağı, hem mitolojik bir mekân hem de Kürt halkının sığındığı dağların sembolü olarak kullanılır. Bu, eserin hem yerel hem de evrensel bir anlatıya sahip olmasını sağlar.
Romanın dili, şiirsel ve imgelerle doludur. Örneğin, “Ateş öylesine yükseldi ki bütün Mezopotamya aydınlandı, şavkını dağlara vurdu” gibi ifadeler, güçlü bir görsellik ve duygusal yoğunluk yaratır. Bu imgeler, sadece fiziksel bir olayı değil, aynı zamanda bir halkın uyanışını ve direnişini temsil eder. Anlatım, tarihsel gerçekliği mitolojik bir çerçevede yeniden inşa ederek, okuyucuyu hem düşünsel hem de duygusal bir yolculuğa çıkarır.
3. Sembolizm ve Felsefi Katmanlar
Kafdağındaki Filozof, semboller aracılığıyla derin felsefi sorular sorar. Kaf Dağı, yalnızca bir coğrafi mekân değil, aynı zamanda ulaşılmaz ideallerin, hakikatin ve bilginin sembolüdür. Filozof figürü ise, Kürt halkının tarih boyunca yaşadığı acıları ve direnişi anlamlandırmaya çalışan bir bilgeyi temsil eder. Ateş, Zerdüştlük geleneğinde olduğu gibi, hem yıkımı hem de arınmayı simgeler. Asur Sarayı’nın yanması, eski düzenin çöküşünü ve yeni bir başlangıcın mümkünlüğünü ifade eder.
Zalim Dahak figürü, baskıcı güçlerin ve tiranlığın evrensel bir sembolü olarak işlenir. Onun ölümü, sadece tarihsel bir zaferi değil, aynı zamanda ahlaki ve felsefi bir zaferi de temsil eder. Karakterler arasındaki diyaloglar ve olaylar, bireysel özgürlük ile kolektif mücadele arasındaki gerilimi de yansıtır.
4. Yazarın Arka Planı ve Eserin Bağlamı
Selim Çürükkaya’nın kendi yaşam öyküsü, eserin ruhunu anlamak için önemlidir. 1954 Bingöl doğumlu olan Çürükkaya, siyasi nedenlerle 11 yıl hapis yatmış, PEN üyesi olmuş ve Kürt meselesine dair yazılar yazmıştır. Kafdağındaki Filozof, onun Kürt halkının tarihine ve kimliğine duyduğu derin bağlılığın bir yansımasıdır. Eser, Çürükkaya’nın sürgün deneyimleri ve mücadeleci kimliğiyle de şekillenmiştir. 2003’te hakkında çıkarılan yakalama emri ve PKK ile ilişkilendirilmesi, onun yazılarında otoriteye karşı direniş temasını güçlendirmiş olabilir.
5. Eleştirel Değerlendirme
Kafdağındaki Filozof, Kürt edebiyatında tarihsel ve felsefi bir derinlik sunarak önemli bir yere sahiptir. Roman, sadece Kürt okurlar için değil, evrensel bir insanlık anlatısı sunduğu için geniş bir kitleye hitap eder. Ancak, eserin yoğun mitolojik ve tarihsel referansları, bazı okuyucular için anlaşılmasını zorlaştırabilir. Yine de, Çürükkaya’nın bu referansları ustalıkla işleyişi, eseri hem edebi hem de düşünsel açıdan zengin kılar.
Sonuç
